Water oogsten als oplossing tegen droogte & bodemverzilting

BESCHERMING VAN HET GRONDWATER TEGEN OVEREXPLOITATIE

In het verleden werden de overstromingsgevoelige kustgebieden in Nederland ontwaterd door horizontale drainagebuizen in de bodem te plaatsen en het overtollige water om te leiden naar een sloot van waaruit het uiteindelijk in zee stroomt. Deze aanpak van waterafvoer is echter minder wenselijk geworden, met name vooral in de drogere zomermaanden. 

Zoet water van regenval dat direct naar zee wordt afgevoerd, samen met de grotere zoet waterbehoeften van de landbouw en andere industrieën hebben geleid tot lagere grondwaterniveaus en een toegenomen verzilting in sommige regio's van het land.

Maurice Meester, de productmanager bij Pipelife Nederland legt uit: "Er zit steeds minder zoet water in de grond. Normaal gesproken zou je, als je een paar centimeter diep in de grond graaft, zoet water vinden. Maar tegenwoordig gebruiken we zoveel water dat het grondwater zich niet meer voldoende kan herstellen. Zoet water drijft op zout water, en met voldoende zoet water in de bovenste lagen van de bodem kunnen we het zoute water op een normale diepte houden. Tegenwoordig beweegt het zoute water echter langzaam omhoog omdat er steeds minder zoet water bovenop zit om het op afstand te houden. Daardoor sijpelt het zoute water langzaam het land in, en uiteindelijk zijn er gebieden die zo zout zijn dat je er niets meer kunt verbouwen."

PROJECT ZOETWATERBOEREN

Een nieuwe, vierjarige pilot die de onderzoeksinstituten Vertify en Deltares samen met onder andere de Universiteit van Wageningen, verschillende agrarisch ondernemers en Pipelife Nederland zijn gestart, onderzoekt een mogelijke oplossing. De eerste fase van het project richt zich op de mogelijkheden van regenwateropvang voor Nederlandse boeren. Met dit systeem kan zoet water worden ‘geoogst’ en hergebruikt. Het eerste opvangsysteem is al geïnstalleerd in Anna Paulowna.

EEN NIEUWE KIJK OP DRAINAGE

Het idee achter het proefproject is om van de bestaande drainagebuizen een gesloten netwerk te maken dat het grondwaterpeil in het veld kan beheren. Alle drainagebuizen worden aangesloten op de hoofdleiding, die uitmondt in een verzamelput. Door al het water langs één centraal punt te leiden, kan het grondwaterpeil te allen tijde worden gecontroleerd. Overtollig water na zware regenval kan in de grond worden geïnfiltreerd, in een afgesloten sloot worden opgeslagen of in een reservoir worden bewaard.

Het innovatieve systeem wordt momenteel getest op een veld van 8 hectare dat eigendom is van Klaas Schenk. In het gebied was eerder al een drainagesysteem van ongeveer 8 km buizen geïnstalleerd. Nu is het drainagesysteem afgesloten om het verlies van water te voorkomen en zijn er aanvullend 6 km drainagebuizen van Pipelife geïnstalleerd. De installatiewerkzaamheden zijn in maart afgerond.

Maurice Meester over het nieuwe systeem: "Normaal gesproken is drainage heel eenvoudig; het idee is om het water kwijt te raken. Nu willen we het omdraaien. We willen het water juist behouden en kunnen gebruiken wanneer er behoefte aan is. De boerderijen, die een integraal onderdeel zijn van onze economie, hebben het water in de toekomst hard nodig!"

AKKERBOUWER KLAAS SCHENK OVER GESLOTEN DRAINAGE

“Naast aardappels en uien oogst ik ook water”, vertelt akkerbouwer Klaas Schenk.  

Klaas Schenk heeft een akkerbouwbedrijf in Anna Paulowna, dat in de kop van Noord-Holland ligt, dicht bij de zee. Het land van Klaas is daardoor kwetsbaar voor verzilting. Één van de oplossingen om verzilting het hoofd te bieden is om met een peilgestuurd drainagesysteem zoet water te oogsten. In plaats van overtollig zoet water af te voeren, wordt het water opgeslagen en naar vraag weer hergebruikt.

Het wateroogst systeem is een gesloten drainagesysteem dat overtollig water opvangt en opslaat. Met behulp van bodemsensoren wordt het grondwaterpeil gecontroleerd. Via druppelirrigatie of samengestelde drainage wordt naar vraag het opgeslagen water weer aangevoerd. Zo kan het grondwater op het juiste peil worden gehouden, en worden gewassen voorzien van zoet water. 

Vorig jaar maakte hij een start met de aanleg van druppelirrigatie, de omschakeling naar een teelt op bedden, de bouw van een waterreservoir en het slaan van twee bronnen (23 m diep). Daarop volgde de aanleg van dubbele drainage. De realisatie van ondergrondse wateropslag staat voor dit jaar op de planning. Met dubbele drainage en een put die weer is aangesloten op de zoetwaterbuffer heeft Klaas meer controle op de waterhuishouding van zijn landbouwgrond. 

Zoetwaterboer Klaas Schenk: “Klimaatverandering geeft ons allemaal nieuwe uitdagingen. In mijn onderneming vraagt nu vooral verzilting om praktische oplossingen. Ik weet dat we door een beter waterbeheer de opbrengst van het pootgoed kunnen verbeteren. Het vasthouden en hergebruiken van zoet water vormt voor mij een belangrijk onderdeel van de oplossing.”

DE POTENTIE VAN GESLOTEN DRAINAGESYSTEMEN VOOR DE LANDBOUW

Het is de bedoeling om na de eerste testfase te onderzoeken hoe gesloten drainagesystemen kunnen worden gecombineerd met irrigatiesystemen, en hoe ze kunnen helpen om verlies van voedingsstoffen uit de bodem te voorkomen.

Daarnaast is het project Zoetwaterboeren sterk gericht op transparantie en voorlichting. Agrarisch ondernemers worden geïnformeerd over de resultaten en ze krijgen de kans hun eigen ervaringen te delen.